Trui en Trui: een testament uit 1780

Voor mij ligt een handgeschreven papier, 3x gevouwen en met 4 lakzegels dichtgeplakt. De gaatjes en de restjes van het rode rijgdraad zijn nog zichtbaar.
Op de buitenkant uitleg over de inhoud van het ‘beslooten papier’: het is een testament ‘laatste off uijtterste Wille’.
“Voor ons onderschreeve Scheepenen compareerde Geertruijda van Saan Weduwe van Johannes Groothoff…”
Ondertekend 4 mei 1780 door de scheepenen D.J van den Steen en N. le Balleur.

Ik ondergeschreeven Geertruijda van Saan, Weduwe van Johannes Groothoff woonende binnen Boemel, overdenkende de Seekerheijd des Doods en desselfs onseekere Uure, begeerende daarom van mijne tijdelijke Goederen te disponeeren…

 Zo begint dit testament, dat ik zie als (voorlopig) oerdocument van de familie Groothoff. Bijzonder is wel dat de erflater haar kinderen heeft overleefd en dat ook de belangrijkste erfgenaam kinderloos zal overlijden. Toch is er een uitgebreid ‘testamentair’ nageslacht, waarvan dit blog wil getuigen.

Nog even recapituleren. Op 17 oktober 1743 trouwde in Dordrecht de weduwnaar Johannes Groothoff, geboren te Duisburgh, met Geertruij van Saan, geboren te Orsouw. Het huwelijk werd op 3 november 1743 door ds. Buunt ingezegend. Het gezin kende veel verdriet: 1 kind kwam levenloos ter wereld, daarna werden er nog 3 meisjes geboren, maar zij stierven op jonge leeftijd.
In 1769 verhuisde het echtpaar Groothoff- van Saan naar Zaltbommel. Kennelijk om dichter bij (schoon)zuster Christina van der Ward – van Saan te gaan wonen, die eerder dat jaar weduwe was geworden. Johannes overleed in 1776, hij werd begraven op 8 augustus.

Een jaar later, in 1777, kwam er –vanuit Duisburg via Rotterdam- een nicht in Zaltbommel wonen en deze nicht Catharina Geertruij, dochter van Gerhardt (broer van Johannes), 32 jaar oud, trok bij haar tante in. De familieband met Duisburg is al die jaren in stand gebleven. Als tante Geertruij aanvoelt dat ze niet lang meer te leven heeft, laat ze in 1780 een testament opmaken.

Mantelzorg
Het moet een heel gepuzzel geweest zijn om alle familieleden correct in het testament vermeld te krijgen. Nicht Catharina Geertruij, meestal alleen Geertruij genoemd, was blijkbaar ook goed op de hoogte. Deze nicht werd de belangrijkste erfgenaam, daar zat wel een voorwaarde aan vast:

Voor eerst: Aan mijne Nigt Geertruij Groothoff, dogter van mijn overleeden Mans broeder Gerrit Groothoff, een Somma van duijzend ses honderd Guldens ad Twintig stuijvers Hollands het stuk, Vrijgeld, onder deese expressen mits en conditie, dat deselve mijne Nigt, mijn Leeven lang geduurende bij mij zal moeten blijven woonen, en mij alle moogelijke hulp en adsistentien toebrengen, gelijk tot heeden gedaan heeft.

Deze 18^e eeuwse vorm van ‘mantelzorg’ heeft kort geduurd, want in 1782 overleed Geertruij van Saan (begraven op 18 september). Catharina Geertruij was in datzelfde jaar getrouwd met Willem de Bie  (25 mei 1782 was de ondertrouw, het huwelijk werd op 16 juni ingezegend), zij is dan al 37 jaar. Er zijn geen kinderen bekend uit dit huwelijk. Willem werd begraven op 9 mei 1801 in Zaltbommel. Catharina Geertruij overleed daar op 19 februari 1823, om 12 uur ’s middags, 77 jaar oud.
Is zij de laatste Groothoff in Zaltbommel? Nee, in 1823 wonen er inmiddels wel 40(!) Groothoffen, maar daarover later meer.

Wat lezen we verder in het testament? Na het legaat van 1600 guldens [volgens de IISG calculater staat dat voor een koopkracht van ruim 15.000 euro] voor Geertruij krijgt een mij onbekend echtpaar 300 guldens toegezegd en de Executeurs Testamentair, ieder 150 guldens voor ‘haare moeijten in deesen te doen’ als ‘verschotten, reijskosten, als anders’. Er werd blijkbaar al voorzien dat er een reis naar Duisburg aan vast zat.
Ook neef Matthijs (zoon van Gerrit, dus broer van Catharina Geertruij) krijgt een prolegaat van 200 guldens. Zit hij in geldnood of heeft hij zich verdienstelijk gemaakt voor tante?

Erffgenaamen
Daarna worden pas de erfgenamen aangewezen, in drie ‘staken’, een broer van haar man, een schoonzuster en de neven en nichten van een andere broer. Waarschijnlijk zijn een 3^e broer, Rutger, en de oudste zuster, Anna Gertraud, uit beeld of jong gestorven.

Voort verklare ik, Testatrice, in alle mijn verdere na te laten gereede en ongereede goederen, Actien en Credieten, waar en op wat plaatsen geleegen en uijstaande moogen sijn… (waaronder ook nog een obligatie van 2999 guldens en een bedrag van 350 guldens via haar zuster betaald, blijkbaar als lening)… tot mijne universele Erffgenaamen te noemen en te stellen gelijk ik noeme en stelle bij deesen, mijn overleeden mans broeder en aangehuuwd suster mitsgaders neeven en nigten Staakgewijze namentlijk:

 Voor ieder een evenredig deel (‘staak’)

1. Willem Groothoff broeder van mijn overleeden man, woonende te Duissere (bij Duisburg) …
2. De Weduwe van Arnoldus Groothoff woonagtig te Rotterdam… 

3. Anna Sophia, Arnoldus, Dirk en Matthijs Groothoff, kinderen van Gerrit Groothoff, voor een Staak off in cas (geval) van vooroverlijden van een off meer van die allen de Langstleevende van hun en haare Zuster Geertruij Groothoff, hier voorgemeld…

 …In waarheijdt oirconde heb ik deese eijgenhandig onderteekend binnen Boemel deesen vierden Maij 1700 Taghentig.

Deze akte (185/1293) wordt bewaard in het Regionaal Archief Rivierenland in Tiel en werd pas in 2005 voor het eerst geopend. Ik ga ervan uit, dat het testament in tweevoud is opgemaakt en dat het in bewaring gegeven exemplaar niet nodig was bij de uitvoering van het testament.

Werd door deze erfenis Catharina Geertruij als de suikertante van de familie gezien? Feit is dat de 5 zonen en 1 dochter van haar broer Arnoldus tussen 1793 en 1810 allen in Zaltbommel bij familie De Bie Groothoff aanklopten.

Gezin van Dirich (Dirk) GROOTHOFF

I.1        Dirich (Dirk) GROOTHOFF, geboren ca. 1678, overleden voor 1737.
Gehuwd voor de kerk ca 1698 te Duisburg met Jenneke Wiebes, geboren ca. 1677, overleden na 1737.

Uit dit huwelijk:

1. Anna Gertraud GROOTHOFF, gedoopt op 22‑09‑1700 te Duisburg.
2. Gerhardt GROOTHOFF, gedoopt op 31‑10‑1703 te Duisburg, overleden voor 1780. Gehuwd voor de kerk op 26‑jarige leeftijd op 12‑03‑1730 te Duisburg met Anna Catharina POPPEN, overleden na 1755
3. Johannes (Jan) GROOTHOFF, (meester)kleermaker, gedoopt op 06‑10‑1706 te Duisburg, begraven op 08‑08‑1776 te Zaltbommel.
   Gehuwd (1) op 30‑jarige leeftijd op 02‑05‑1737 te Dordrecht, gehuwd voor de kerk op 19‑05‑1737 te Dordrecht met Maria KLOP, geboren te Ha(a)ften, begraven op 17‑09‑1738 te Dordrecht.
   Gehuwd (2) op 37‑jarige leeftijd op 17‑10‑1743 te Dordrecht, gehuwd voor de kerk op 03‑11‑1743 te Dordrecht met Geertruij van SAAN (van ZANEN), begraven op 18‑09‑1782 te Zaltbommel.
4. Rutger GROOTHOFF, gedoopt op 07‑02‑1709 te Duisburg.
5. Willem GROOTHOFF, gedoopt op 27‑03‑1714 te Duisburg, overleden na 1780. Gehuwd voor de kerk op 21‑jarige leeftijd op 26‑06‑1735 te Duisburg met Catharina ROS(s)ENDAHL.
6. Arndt (Aernout, Arnoldus) GROOTHOFF, gedoopt op 28‑07‑1716 te Duisburg, overleden op 09‑01‑1759 te Rotterdam op 42‑jarige leeftijd. Ondertrouwd op 19‑04‑1750 te Rotterdam, gehuwd voor de kerk op 33‑jarige leeftijd op 03‑05‑1750 te Rotterdam met Martijntje GOUDRIAAN, geboren te Gouderak, overleden na 1780.

Gezin van Gerhardt GROOTHOFF

Uit dit huwelijk:

1. Dirich (Dirk) GROOTHOFF, gedoopt op 17‑08‑1730 te Duisburg, overleden na 1780.
2. Matthäus (Matthijs) GROOTHOFF, gedoopt op 11‑11‑1733 te Duisburg, overleden na 1780.
3. Johannes WilhelmGROOTHOFF, gedoopt op 30‑03‑1736 te Duisburg (al overleden in 1780?)
4. Arnoldus GROOTHOFF, gedoopt op 03‑06‑1739 te Duisburg, overleden na 1791.
5. Anna Sophia GROOTHOFF, gedoopt op 14‑02‑1742 te Duisburg, overleden op 09‑12‑1808 te Rotterdam op 66‑jarige leeftijd.
6. Catharina Gertrud (Geertruij) GROOTHOFF, geboren op 10‑03‑1745 te Duisburg, overleden op 19‑02‑1823 te Zaltbommel op 77‑jarige leeftijd.
   Ondertrouwd op 25‑05‑1782, gehuwd op 37‑jarige leeftijd op 16‑06‑1782 te Zaltbommel met Willem de BIE, begraven op 09‑05‑1801 te Zaltbommel.

Erfgenamen in rood, andere verwanten genoemd in het testament groen gekleurd.

Dit verhaal heb ik eerder gebruikt in een bijdrage voor het tijdschrift Tussen de Voorn en Loevestein, 43(2007) nr. 131, p.4-5, “Mantelzorg in de 18^e eeuw”.